Święte z rodu Arpadów

Król Andrzej II z węgierskiej dynastii Arpadów oraz jego żona Gertruda wydali na świat i wychowali pobożnych potomków, którzy wywarli wpływ na dzieje Europy.

Wojciech Roszkowski
profesor historii

Turysta odwiedzający Budapeszt z pewnością zauważy na Dunaju Wyspę Małgorzaty. Może jednak nie wiedzieć, o jaką Małgorzatę chodzi. Warto więc przypomnieć historię domu Arpadów, w którym było wielu władców ważnych dla dziejów Kościoła katolickiego. Nie chodzi tylko o króla Stefana, ale o rodzinę króla Andrzeja II z dynastii Arpadów. Był on młodszym synem króla Beli III. Tron objął w 1205 r. w wieku 29 lat. Do historii przeszedł jako ten, który sprowadził do Siedmiogrodu Krzyżaków. Ponieważ jednak, zamiast bronić Węgier przed Połowcami, chcieli oni tam stworzyć swoje państewko, wygnał ich w 1225 r., dlatego też przenieśli się oni na tereny Prusów. Andrzej II brał udział w piątej krucjacie (1217- -1218), a także wydał w 1222 r. Złotą bullę, nadając rycerstwu wiele przywilejów.

ELŻBIETA

Córką Andrzeja II oraz Gertrudy z Meran, siostry św. Jadwigi Śląskiej i Agnieszki, królowej Francji, była św. Elżbieta (Erzsebet, 1207-1231). Imię Elżbieta wywodzi się z hebrajskiego Elisheba, które można tłumaczyć jako „Bóg mą przysięgą”. W wyniku umowy przedmałżeńskiej z władcą Turyngii Elżbieta w wieku czterech lat została tam wysłana na wychowanie. Wbrew obyczajom tamtejszego dworu od dzieciństwa przejawiała oznaki niezwykłej pobożności. Choć po śmierci landgrafa Turyngii Henryka planowano odesłać Elżbietę na Węgry, sprzeciwił się temu zakochany w niej po uszy syn Henryka, landgraf Ludwik.

Warto więc przypomnieć historię domu
Arpadów, w którym było wielu władców ważnych
dla dziejów Kościoła katolickiego.

W 1221 r. wzięli oni ślub w Eisenach. Owocem ich niemal idealnego małżeństwa była trójka dzieci. W 1227 r. Ludwik wyruszył na wyprawę krzyżową, podczas której zmarł. Odsunięta z dworu przez brata Ludwika, regenta jej małoletniego syna Henryka, przeniosła się do Eisenach, a następnie do Marburga, gdzie mieszkał jej spowiednik, inkwizytor Konrad. Pod jego wpływem praktykowała najsurowsze formy ascezy, ale także sprowadziła z Węgier do Turyngii zakon św. Łazarza i ufundowała przytułek dla wyrzutków społeczeństwa, w którym codziennie usługiwała. Zmarła w wieku zaledwie 24 lat. Jej kult szerzyli zarówno franciszkanie i dominikanie, jak i cystersi oraz zakony rycerskie. Kanonizacja Elżbiety odbyła się w Perugii 27 maja 1235 r. Jej wstawiennictwu przypisywali Węgrzy zatrzymanie inwazji Tatarów w 1241 r. Ruch charytatywny pod jej wezwaniem przybrał postać zakonu elżbietanek.

KINGA

Dynastia Arpadów, w której niestety nie brakowało także panujących łotrów, wydała wkrótce kolejne święte. Brat św. Elżbiety król Bela IV (1206-1270) ożenił się z córką cesarza Bizancjum Marią Laskaris i ze związku tego narodziło się wkrótce dziesięcioro dzieci: dwóch synów i osiem córek. O synu Stefanie powiedzmy tylko tyle, że wszczął wojnę o tron z własnym ojcem, natomiast wśród córek świętością życia wsławiły się co najmniej trzy: Kinga (1234-1292), Małgorzata (1242-1270) i Jolanta (1244-1298).

Jako pięcioletnie dziecko Kinga przybyła do Polski, gdzie została zaręczona z księciem sandomierskim Bolesławem Wstydliwym. Był to kolejny związek Arpadów z Piastami. Kinga wniosła Bolesławowi ogromny posag w monetach, a także technikę wydobywania soli, którą rozwinięto w Wieliczce. Podczas najazdu tatarskiego schroniła się na Węgrzech i Morawach, a następnie poślubiła Bolesława pod warunkiem zachowania czystości. Później wstąpiła do trzeciego zakonu św. Franciszka. Hojnie wspomagała zgromadzenia zakonne, a po śmierci męża ufundowała klasztor klarysek w Starym Sączu i do niego wstąpiła.

MAŁGORZATA I JOLANTA

Wyspa Małgorzaty jest pamiątką po dziecku Beli i Marii – Małgorzacie. Została ona ofiarowana przez ojca Bogu za uratowanie Węgier od najazdu Tatarów. Jej matka była bowiem w ciąży z Małgorzatą, gdy po klęsce wojsk Beli IV Tatarzy zajęli Węgry, wymordowali tysiące ludzi, a dalsze tysiące uwieźli w jasyr. Kraj został doszczętnie zniszczony. Rodzina królewska schroniła się na wybrzeżu dalmatyńskim i tam urodziła się Małgorzata.

Po wycofaniu się wojsk tatarskich król Bela IV podjął się odbudowy zniszczeń, a poświęconą Bogu trzyletnią Małgorzatkę umieścił we wspaniałym klasztorze dominika- nek w Veszprem. Dziewczynka wykazywała wielkie zrozumienie dla prawd wiary i chętnie poddawała się rygorom klasztornym. Tymczasem król Bela wybudował dla ukochanej córki klasztor na wyspie na Dunaju, zwanej obecnie Wyspą Małgorzaty. Królewna przybyła tam w 1252 r. wraz z 18 innymi profe- skami. Złożyła tam śluby zakonne i spędziła ostatnie 18 lat swego krótkiego życia na modlitwie, ciężkiej pracy, postach i umartwieniach. Choć ojciec miewał plany wydania jej za mąż w celach politycznych, nieustannie odmawiała. Pracowała z chorymi. Była mistrzynią modlitwy kontemplacyjnej, mistyczką i stygmatyczką. Niejednokrotnie upominała węgierskich możnych, a w 1266 r. wymodliła pojednanie między Belą a jego synem Stefanem. Do klasztoru Małgorzaty wstąpiły także dwie jej kuzynki: Elżbieta oraz Małgorzata.

Najmłodsza siostra Kingi i Małgorzaty miała na imię Jolanta. Została wcześnie wydana za mąż za księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego, przyjęła imię Helena. Urodziła mu trzy córki. Spośród nich Jadwiga wyszła potem za mąż za księcia Władysława Łokietka, który zjednoczył ziemie Piastów. Po śmierci męża Jolanta osiadła na dworze krakowskim u swej siostry Kingi, a następnie wstąpiła do zakonu św. Klary w Gnieźnie, gdzie dokonała świątobliwego żywota w wieku około 54 lat.