Kolory szat używanych w liturgii

W poprzednim wydaniu Naszego Kościoła pisaliśmy o rozpoczętym w I niedzielę Adwentu roku liturgicznym. W odniesieniu do roku liturgicznego chcemy w tym artykule pokazać jakie kolory szat obowiązują w danym okresie, ponieważ czymś ważnym dla naszego czynnego uczestniczenia jest zwrócenie uwagi na kolor szat liturgicznych i na jego znaczenie.

Ale zacznijmy od historii ornatów. W kościele Rzymskokatolickim wyróżniamy dwa rodzaje ornatów. Pierwszym jest ornat rzymski, częściej używany do Soboru Watykańskiego II. Kształt, krój i wygląd był określony przez prawo. Często ornaty były wykonane ręcznie.

Drugi typ to ornat gotycki, który wszedł do użycia wraz z reformą soborową.

Choć jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że kapłan używa szat w określonych kolorach, to jednak nie zawsze potrafimy wszystkie je wymienić i podać ich znaczenie. Przez pierwsze tysiąclecie dominowały w liturgii kolory biały lub szary. Były to naturalne kolory materiałów, z których szyto szaty. Dla podkreślenia godności i funkcji, używano szat wierzchnich (specjalne płaszcze), które farbowano. Było to jednak niezwykle pracochłonne i kosztowne ze względu na barwnik, który wówczas używano. Nazywano go purpurowym sekretem. Używając tego barwnika uzyskiwano: różne odcienie czerwieni, purpurę, ciemny fiolet oraz czarny (zwany także czarną purpurą). Im szata była ciemniejsza, tym była cenniejsza, bowiem zużywano większą ilość kosztownego barwnika.

Szaty takiego koloru przeznaczone były dla osób spełniających ważne funkcje. W XII wieku, za papieża Innocentego III, powstał pierwszy kanon kolorów liturgicznych. Nie był on jednak obowiązkowy w całym Kościele. Stał się takim w roku 1570, kiedy to Pius V wprowadził jednolity mszał dla całego Kościoła. Obowiązującymi kolorami stały się wówczas kolory: biały, czerwony, fioletowy, zielony i czarny. Podano również ich znaczenie oraz zasady regulujące ich użycie w liturgii. Zgodnie z tymi zasadami, praktycznie do dziś niezmienionymi, w liturgii używa się szat następujących kolorów:

• biały
  — kolor ten oznacza światło, radość, czystość, niewinność. Szaty tej barwy są
  używane w Boże Narodzenie, w Zmartwychwstanie Pańskie i w oktawach tych uroczystości; w święta Pańskie (z wyjątkiem tych, które związane są z Męką Pana Jezusa), w uroczystości, święta i wspomnienia ku czci Najświętszej Maryi Panny, świętych Aniołów oraz Świętych (z wyjątkiem męczenników)
• czerwony
  — ten kolor oznacza krew, męczeństwo, ogień, jak również godność królewską. Czerwonych szat używa się w Niedzielę Palmową, w Wielki Piątek, w Niedzielę Zesłania Ducha Świętego, w święta Apostołów i Ewangelistów oraz w dni Świętych Męczenników
• zielony
  — wyraża nadzieję, młodość, sprawiedliwość. Szat tego koloru używa się w okresie zwykłym, zarówno w dni powszednie, jak i w niedziele
• fioletowy
  — jest symbolem pokuty, umartwienia, skruchy, oczekiwania związanego z nadzieją. Używa się go w Adwencie i w Wielkim Poście oraz w liturgii sprawowanej w intencji zmarłych
• czarny
  — symbolizuje pokutę i żałobę. Można go używać w liturgii za zmarłych
• różowy
  — szaty tego koloru można stosować w niedziele o radosnym charakterze. Dotyczy to III Niedzieli Adwentu (zwanej Gaudete) oraz IV Niedzieli Wielkiego Postu (zwanej Laetare). Kolor ten wskazuje nam wówczas na bliskość świąt, do których się przygotowujemy
• złoty
  — szat złotych można używać od ponad wieku zamiast szat białych, czerwonych i zielonych w dni świąteczne (zamiana ta nie dotyczy jednak szat koloru fioletowego ani czarnego; dotyczy tylko dni bardziej uroczystych).

Jak zatem możemy zauważyć, wprowadzenie do liturgii szat określonych kolorów nie wynikało z pobudek czysto estetycznych, lecz z pragnienia pomocy w doświadczeniu tajemnic wiary. Niech to, co zostało powyżej napisane, przyczyni się do naszego czynnego, świadomego i tym samym owocnego udziału w liturgii i przeżywaniu roku liturgicznego.

Opracował AK